Voorouders in Coudewater

Was jouw voorouder een patiënt in het krankzinnigengesticht Coudewater te Rosmalen?

In de lijst onderaan deze pagina kun je zoeken naar voorouders die in het gesticht Coudewater waren opgenomen in de periode 1870 tot en met 1885. Heb je iemand gevonden? In het Verslag kun je opzoeken wat de artsen over hem of haar te melden hadden. Direct naar de lijst? Scroll naar beneden!

Toelichting

Toen Coudewater vijftien jaar bestond schreven de doktoren L.Th. Pompe en F.J. van der Kroon het Verslag van het geneeskundig gesticht voor krankzinnigen Coudewater te Rosmalen over het vijftienjarig tijdvak van 1870-1885. Hierin werden 273 patiënten min of meer geanonimiseerd beschreven. Ze dienden meestal als casus om een bepaald ziektebeeld te illustreren. Elke casus bevat specifieke informatie, zoals initialen, leeftijd, religie, woonplaats, burgerlijke staat en/of beroep van de patiënt. Sommige beschrijvingen bevatten hele levensverhalen, citaten uit correspondentie, opmerkingen van of over gezinsleden of observaties van andere instanties. Andere casussen zijn heel beknopt. Ongeveer 75 personen staan als geval op de lijst binnen het Verslag: “overzicht van de paralysis cerebri in 15 jaren”.

Mijn identificatie-project

Zoals ik al eerder aankondigde had ik al eerder het voornemen opgevat om de patiënten uit het Verslag te identificeren. Door genealogische gegevens te combineren met details uit hun casus heb ik nu van 237 personen de identiteit kunnen vaststellen. Het resultaat van maandenlang genealogisch puzzelwerk! Waar mogelijk, heb ik geboorte- en/of overlijdensdatum toegevoegd. Bij twijfel over de identiteit heb ik personen niet opgenomen in de lijst. Hierbij ging het voornamelijk om ongehuwden, die kort in Coudewater verbleven en een andere geboorteplaats hadden dan de genoemde woonplaats. Er waren dan te weinig genealogische aanknopingspunten.

Voor wie is dit interessant?

Verhalen zijn als het loof dat een (stam)boom aankleedt; zonder verhalen heb je alleen een kaal framewerk. En de details over voorouders die je in het Verslag kunt lezen gunnen je een wel heel bijzonder inkijkje in het leven van een voorouder. Ruim een derde van de patiënten was getrouwd en/of had kinderen ten tijde van de opname. Er is dus zeker een kans om voorouders aan te treffen. Coudewater was overigens zeker niet alleen exclusief bedoeld voor Noord-Brabantse katholieke patiënten. Zoals je kunt zien werden patiënten uit alle provincies van Nederland opgenomen in Coudewater. Arm of rijk, winner of loser, katholiek of protestant (en een enkele “Israeliet”), het werd allemaal ondergebracht in Coudewater. Ik nodig daarom ook geïnteresseerden van buiten Brabant uit om een zoekopdracht te doen in de lijst. Wie weet wat je aantreft!

Aanwijzingen voor gebruik

De lijst is gesorteerd op registratienummer. Dat is het nummer dat een patiënt kreeg bij opname. Maar je kunt ook sorteren op andere kolommen. Je kunt zoeken door in het zoekschermpje bijvoorbeeld een familienaam in te voeren. Als je ergens “ng” ziet staan, bedoel ik “niet genoemd”, de afkorting “nb” betekent “niet bekend”. Je zult waarschijnlijk naar rechts moeten scrollen om alle kolommen op de lijst te zien. Standaard zie je tien personen in beeld. Door onderaan de lijst op “volgende/vorige” te klikken kun je bladeren door de lijst. De eerste kolommen bevatten de relevante genealogische informatie, verder is er een kolom met de categorie van psychiatrische aandoening (in de woorden van de artsen) en het bladzijdenummer van het Verslag waar je de patiënt kunt vinden. Dit is de bladzijde in het Verslag zelf, niet de bladzijde op je leesvenster. Werkt de link niet? Zoek dan binnen archive.org binnen “projecten” naar “Coudewater”.

Twee waarschuwingen

Hoewel ik de lijst met de grootste zorgvuldigheid heb gemaakt, verzoek ik je dringend alle genealogische gegevens zelf te controleren aan de hand van originele akten, mocht je een voorouder in Coudewater gevonden hebben! Want vergissen is menselijk en ook een tikfoutje is snel gemaakt. Neem dus nooit zo maar data over uit de lijst. Wanneer je jouw gegevens vergelijkt met die in het Verslag zul je zien dat de artsen nogal slordig waren. Bijvoorbeeld: ene AF Jonk… bleek in werkelijkheid Adrianus Franciscus Jongbloed te heten. Bij anderen klopte soms de leeftijd niet of bleek de overlijdensdatum enkele dagen of zelfs jaren af te wijken. Een andere waarschuwing gaat over inhoud. Enkel geval daargelaten, is het merendeels niet echt aangenaam om te lezen. Ook allerlei fysiek-medische aandoeningen en autopsies worden expliciet beschreven. Bedenk: het was geschreven door medici voor medici!

Oh jammer…

Staat je voorouder niet in de lijst? Dat is jammer. Bedenk dat er in die vijftien jaar meer dan zesduizend patiënten zijn geweest. De personen die in het verslag genoemd worden vormen het topje van de ijsberg. Desondanks kun je – met een beetje geluk en vasthoudendheid – meer te weten komen over voorouders met een psychische aandoening. Hoe je dat doet lees je hier: het papieren spoor: op zoek naar informatie over voorouders in krankzinnigengestichten.

Tot slot

Ik hoop hiermee te voldoen aan een behoefte. Natuurlijk ben ik erg benieuwd of jij hier iets aan hebt. Heb je iemand gevonden? Heb je vragen over gegevens op de lijst of over een specifieke persoon? Of heb je correcties of aanvullingen? Ik hoor het heel graag! Je kunt me een bericht sturen of een reactie achterlaten onderaan de pagina.

Wil je meer lezen over historische psychiatrie? Hier vind je alle artikelen die ik daarover geschreven heb.

Omslagfoto: the first days of spring, Salvador Dali, 1929 (detail)

Patiënten van Coudewater

Patiënten in Coudewater 1870-1885