Presentatie armoede en psychiatrie

Armoede en Psychiatrie in de 19e eeuw – belangrijkste punten, bronnen en verwijzingen

Overeenkomsten armoede en psychiatrie

Deel 1: Armoede

Armoede algemeen

Kenmerken 19e eeuw:

Visies op armoede in de 19e eeuw

Leestip:

  • Multatuli – Ideën volume 2 (1865), gratis te lezen via google books, over buitenechtelijke kinderen, het inkomen van de werkman en ander onrecht.

Gevolgen van armoede: onmacht

Zoektip:

  • zoek in registers van het gemeentebestuur, via www.archieven.nl op te vragen in een regionaal of provinciaal archief, in belastingregisters, patentregisters, hand- en spandiensten naar uw voorouder

Leestip:

  • H. Sebald van der Monde – Over het geneeskundig gebruik van arsenigzuur […] in bedelaarskolonie ommerschans (1856) en andere proefschriften op medisch gebied, gratis te lezen op google books

Kijktip:

  • Netflix – Charité, seizoen 1 (2017) – serie gebaseerd op ware feiten over een Berlijns ziekenhuis in de 19e eeuw waar artsen werkten die later nobelprijzen kregen vanwege hun medische ontdekkingen.

Gevolgen van armoede: de vicieuze cirkel

Leestip:

  • Henri van Rijn – Armoede, noodlot of onrecht (1995 singel uitgevers), ISBN 9789062223077, boek over een Haagse familie in armoede die gevolgd wordt van de jaren zeventig tot negentig, waarbij men ook genealogisch onderzoek naar hun voorouders heeft gedaan. Met beschrijvingen van Haagse sloppenwijken in de 19e eeuw.

Gevolgen van armoede: illegaliteit

Onderzoekstips:

  • inschrijving voorouders in gevangenisregisters, met signalementen! BHIC.nl en zeeuwsarchief.nl online, anders in www.archieven.nl, zoekterm: gevangenis (evt. met woonplaats) binnen categorie “justitie en rechtspraak”
  • cbgverzamelingen.nl: politiebladen, zoeken op naam, niet alleen verdachten maar ook slachtoffers, getuigen of gedeserteerden
  • rechtbankarchieven – strafzaken, BHIC: online, anders via www.archieven.nl zoeken binnen “justitie en rechtspraak” per rechtbank op strafzaken.
  • tresoar.nl – geheim register van ontslagen gevangenen – foto’s en beschrijvingen van gevangenen waar recidive van gevreesd werd
  • gevangeninglas.nl, foto’s en soms beschrijvingen, met name uit Veenhuizen
  • blokhuispoort.nl: virtueel museum over het gevangeniswezen in de 19e eeuw
  • google books: politie- en gevangenisreglementen uit diverse plaatsen (19e eeuwse teksten gratis online te lezen)

Ontsnappingsroutes, met onderzoekstips:

  • Een professionele criminele loopbaan, voor bronnen: zie hierboven
  • Een militaire loopbaan
    • CBG.nl – themapagina over militaire voorouders
    • militieregisters, lotingsregisters, register van keuringen voor militaire dienst, gedeserteerden meestal te vinden in de provinciale archieven, correspondentie over lotelingen e.d. ook wel in archieven van het gemeentebestuur
    • zouavenmuseum.nl: zouavenregister

Armoedebestrijding

Onderzoekstips:

  • allekolonisten.nl
  • alledrenten.nl – signalementskaarten
  • alledrenten.nl – bladeren door overige scans – inschrijvingsregisters
  • Wil Schackmann – De Proefkolonie (2005) etc.
  • Suzanna Jansen – Het Pauperparadijs (2008)google books, bijv zoeken op “Veenhuizen”, veel teksten vooral van tegenstanders van de Maatschappij van Weldadigheid, waar bedelaars in een gespreid bedje zouden worden gelegd.

De grote opsluiting

Zoektips:

  • www.archieven.nl: registers
  • google books (reglementen, verslagen), zoek bijv op “huis van bewaring”, “hospitaal”, “gevangenis”, “weeshuis”, “armenzorg” + plaats

Wetgeving

Zelf aan de slag

  • NPO Welkom in de IJzeren Eeuw, historische comedy-serie over de 19e eeuw
  • www.delpher.nl historische kranten
  • materiële cultuur: erfgoed, kunst & kitsch
  • boeken (fictie en non-fictie): google books
  • archieven: iisg.amsterdam, plaatselijke/ regionale/provinciale archieven
  • musea: volksbuurtmuseum Utrecht, historische musea zoals Amsterdams en Haags historisch museum, openluchtmuseum Arnhem, gevangenismuseum Veenhuizen, etc.

Deel 2: Historische psychiatrie

terminologie en definitie

Geschiedenis

Onderzoekstip:

  • vruger.nl/zoekennaardolhuizen – een lijst met dolhuizen, bewaarplaatsen en krankzinnigengestichten in Nederland, België en overzees. U kunt zoeken op woonplaats om te zien of daar een dolhuis was.

Humanisme: nieuwe visie op zinnelozen

Van dolhuis naar krankzinnigengesticht

Zoektips:

De geneesheren

Leestip:

Zorg: dwangmiddelen

Zoektips:

Zorg: medicatie

Onderzoekstips:

  • Latijnse medische termen: diverse lijsten online
  • historische medische woordenboeken in verschillende talen: google books
  • trefpunt voor de medische geschiedenis in nederland in Urk, zie: TMGN.nl

Zorg: therapie

Onderzoekstips:

Inrichting van de inrichting

Verblijf in het gesticht

Onderzoekstips:

Arme krankzinnigen

Zoektips:

Mijn Coudewater-project

Coudewater in Rosmalen was een modern krankzinnigengesticht dat in 1870 opgezet was door geneesheren die eerder aan het Reinier van Arkelgesticht in Den Bosch verbonden waren. Ik heb ongeveer 240 patiënten kunnen identificeren. U kunt op:

vruger.nl/vooroudersincoudewater

zoeken op naam naar uw voorouder. Vervolgens kunt u in het verslag, dat ook online staat, opzoeken wat er aan de hand was met uw voorouder. Het gaat dus om patiënten uit heel Nederland!

Het verslag Coudewater is integraal te vinden op: archive.org, zoekterm: coudewater, of: archive.org/details/b20387921/page/n6

Onderzoek naar voorouders in gestichten

  • vruger.nl/hetpapierenspoor
  • www.delpher.nl
  • correspondentie en administratie gemeentebestuur
  • rechtspraak: curateleregisters, strafzaken, rekesten m.b.t. opname, etc
  • patiëntregisters krankzinnigengestichten: stamboeken, dwangregisters, patiëntendossier, financiële administratie: www.archieven.nl, N.B. alleen registers van krankzinnigengestichten die onder de wet openbaarheid van bestuur vallen zijn in te zien.

Ook boeiend

  • Nellie Bly – 10 days in a mad-house (1886) google books, echte 19e eeuwse onderzoeksjournalistiek: een jonge journaliste laat zich krankzinnig verklaren en opnemen in een gesticht in New York om te zien hoe het er daar aan toegaat
  • Maarten van Rossum vertelt: Dolhuizen – youtube
  • mekestekst.eu/geschiedenis: alles over krankzinnigengesticht Dordrecht
  • Gerdes – Meerenberg en zijn krankzinnigen (1876) – google books; ook verslagen van andere krankzinnigengestichten (Bijv. Dordrecht, Delft,..)
  • vruger.nl/geileslaapmutsen over diagnoses
  • musea: museum huize Padua Boekel, museum Dr. Guislain in Gent, Het Dolhuys Haarlem

“WIE GEEN GEKKEN, BOEREN OF BEDELAARS IN ZIJN FAMILIE HEEFT, IS VERWEKT DOOR EEN BLIKSEMSTRAAL.” Thomas Fuller, Brits arts en schrijver (1654-1734)

Kunst:

Misschien ook interessant...?

Je emailadres wordt niet getoond. Naam en email zijn verplicht