Vleselijke conversatie

Prelude

“I did not have sexual relations with that woman”, sprak de Amerikaanse president Bill Clinton in 1998. Hij was zeker niet de eerste man in de geschiedenis die een seksuele relatie met een vrouw ontkende. Jan Beijsens uit Zeelst, zoon van Henricus Jan Beijsens, sprak woorden van gelijke strekking in de grasmaand van 1810 voor het departementaal gerechtshof van Brabant. De zitting vond plaats in Breda. Bij deze zaak was er meer aan de hand dan een paar witte vlekken op een jurk. Er was een kind geboren, al veel eerder, in februari 1804. De moeder had hem toen al aangewezen als vader. Na een half jaar was het zwakke kind gestorven. In de doodakte stond het vermeld als “onecht kind van Joanna Scheepers, laat moeder na.”

En toen?

Joanna Scheepers moet verdriet hebben gehad. Om het dode kind, maar ook om Jans ontkenning. Ze zal ook boos en gekwetst zijn geweest. Hoe kon Jan doen alsof hij er niets mee te maken had? Kennelijk waren ze kortstondig verliefd geweest. Maar in plaats van te trouwen, zodat het kind geëcht kon worden, had Jan de benen genomen. Joanna bleef achter met lege handen en een besmeurde eer. Maar Joanna was geen lief, zacht maagdeke. Ze was een boerin. Een harde werkster met dito handen. Ze heerste over leven en dood in haar boerendomein. Ze wist van aanpakken en ze zou hém aanpakken.

Een affaire met een staartje

Jan Beijsens werd het na het overlijden van de kleine in de zomer van 1804 te heet onder de voeten. Iedereen in het gehucht Heistraat en daarbuiten leek een mening te hebben over zijn relatie met Joanna. Alsof zij er geen schuld aan had! Hij dácht er niet aan om zich aan haar te verbinden, hoe iedereen ook bij hem aandrong. Hij vertrok, met bestemming Amsterdam. Daar viel hij voor een Amsterdamse dame genaamd Joanna Salomons. Ze gingen in ondertrouw in juni 1806, en gaven het adres St. Jacobsstraat bij de Nieuwendijk op als woonadres. Maar eind juli 1806 vertrokken ze naar Gemert, Jan met een borgbrief van Zeelst op zak. Hij werd reizend koopman en zijn vrouw vergezelde hem. Enkele kinderen werden in Gemert geboren. Een ander kind was daarna weer geboren in Amsterdam, maar overleed in Breda. Maar op die gedenkwaardige dag in mei 1810 moest hij dus verschijnen voor het gerechtshof, gedaagd door zijn oude vlam Joanna Scheepers. Niet gewoon voor de schepenbank. Nee! Joanna stapte naar het hoogste rechtscollege om hem te bewegen zijn vaderschap te erkennen. (lees verder na de afbeelding)

Hier zou je een oude foto moeten zien van het gebouw waarin het gerechtshof zitting hield.
Foto Breda Beeldcollectie, collectie Stadsarchief Breda, identificatienummer GN19901826: het gouverneurshuis van Breda circa 1915. Het was van 1803 tot 1811 de zetel van het Departementaal Gerechtshof van Brabant.

De sententie

Het was ongetwijfeld een spannende dag voor Joanna. Want een vrouw is nu eenmaal degene bij wie de bewijzen van geslachtsverkeer duidelijk zijn: eerst een zwangerschap, vervolgens een kind. Maar hoe was het mannelijke aandeel in de zaak te bewijzen? Toch had ze doorgezet. Joanna werd vertegenwoordigd door een pro deo procureur. Jan had zijn vader meegenomen om hem te steunen. En Jan deed ten overstaan van de heren commissarissen zijn clintonnetje. Hij verklaarde onder heilige ede “dat hij, gedaagde, geen vader is van het kind, waarvan de impetrante op den 3 februari 1804 is verlost, en dat hij nooit eenige vleeschelijke conversatie met haar heeft gehad”. Het gerechthof overlegde uitgebreid en sprak tenslotte haar oordeel uit. En dat oordeel was… dat Jan zijn eed niet naar voldoening had afgelegd. Joanna werd in het gelijk gesteld! Niet alleen bepaalde het hof dat Jan de vader was van het kind, maar zelfs dat zij met niemand anders ooit “vleeschelijke conversatie” had gepleegd. Hij werd veroordeeld tot betaling van fikse geldbedragen: “tot betering van hare eer” een som van driehonderd gulden, voor de kraamkosten vijftig gulden, en voor alimentatie van het kind een gulden tien stuivers per week, te rekenen vanaf 3 februari 1804 tot 18 juni 1804, toen het begraven werd [dat kwam op een totaal van f 28,50]. Bovendien moest hij opdraaien voor alle proceskosten.

En… leefden ze nog lang en gelukkig?

Joanna Scheepers hield het verder wel voor gezien met de mannen. Ze bleef de rest van haar leven vrijgezel. Nadat haar broer Peter weduwnaar werd bestierden ze gezamenlijk hun boerderij aan de Heistraat 112. Ze werden daarbij geholpen door de inwonende familie Van Laarhoven en een dienstmeid. Joanna Scheepers overleed, vierenzeventig jaar oud, in 1850.

Johannes Beijsens zette zijn reizende bestaan voort. In Maaseik werd zijn enige kind geboren dat de volwassen leeftijd bereikte: Johannes Josephus Gerardus Beijsens, geboren 6 maart 1820. Nadat zijn vrouw Joanna Salomons overleed keerde hij met de jongen terug naar Amsterdam en trouwde opnieuw, met weduwe Isabella van de Auwera uit Mechelen. Hij werd logementhouder en commissionair. Op 25 april 1863 werd hij opgenomen in het gasthuis van Amsterdam. Hij was toen volgens opgave zesentachtig jaar oud. Ach, het komt niet zo nauw meer op die leeftijd: in werkelijkheid was hij tweeëntachtig. Hij lag in “krebbe” nummer E13. Het is het laatste wat we van hem vernamen. Het is aannemelijk dat hij kort daarna in Amsterdam overleden is.

Genealogische gegevens:

Johannes Beijssens, geboren uit Henricus Jan Beijssens en Maria van Luijtelaar, Zeelst, 19-12-1780, overleden Amsterdam, > 25 april 1863

Johanna Scheepers, geboren uit Adrianus Scheepers en Joanna Sibillen, Zeelst, 01-12-1776, overleden Zeelst, 20 april 1850

Dit verhaal is gemaakt voor het project Een Zeelster Slag, voor de familielijn Beijssens.

————————————–

Mijn dank gaat uit naar het BHIC, op wiens site het vonnis integraal na te lezen is: vonnissen Raad van Brabant 1803-1811, toegangsnummer 19, inventarisnummer 1331; www.bhic.nl

Omslagfoto (public domain): Jean-Baptiste Greuze (French, Tournus 1725–1805 Paris) – Broken Eggs (1756). Metropolitan Museum of Art. De gebroken eieren staan symbool voor de geschonden eer.

Misschien ook interessant...?

Je emailadres wordt niet getoond. Naam en email zijn verplicht